ประวัติศาสตร์การนับเวลาของมนุษย์เป็นเรื่องราวที่น่าสนใจ ถ้าสังเกตให้ดีจะเห็นว่ามันอยู่ในแทบทุกที่แต่คนมักมองข้ามมันไป เราอาจหลงลืมกันไปว่าสิ่งนี้แท้จริงแล้วเป็นสิ่งประดิษฐ์ของมนุษย์มากกว่าปรากฎการณ์ทางธรรมชาติโดยตัวของมันเอง และถ้ามองไปที่หน้าปัดนาฬิกา เราอาจเริ่มตั้งคำถามง่าย ๆ ที่คำตอบซับซ้อนขึ้นมา เช่น ทำไม 1 วันถึงมี 24 ชั่วโมง
ก่อนที่มนุษย์จะกำหนดให้ 1 ชั่วโมงแบ่งเป็น 60 นาทีได้ มนุษย์จะต้องมีความหมายของชั่วโมงก่อน การเกิดกลางวันกลางคืนนับเป็นปรากฎการณ์ทางธรรมชาติที่เห็นได้ชัดและขึ้นอยู่กับเวลา มนุษย์ได้ใช้ประโยชน์ของปรากฎการณ์ดังกล่าวเป็นตัวปักหมุดการนับเวลาเริ่มต้น ชาวอิยิปต์โบราณได้แบ่งกลางวันเป็น 10 ชั่วโมงโดยใช้นาฬิกาแดดเป็นตัวบอกเวลา และได้เพิ่มชั่วโมงช่วงสนธยา (Twilight) เข้าไปยังหัวท้ายของ 10 ชั่วโมงนั้น ทำให้เราเริ่มนับเวลาตั้งแต่ดวงอาทิตย์ขึ้นจนถึงดวงอาทิตย์ตกเป็น 12 ชั่วโมง
นาฬิกาแดดที่พบในหุบผากษัตริย์ - ภาพโดย University of Basel
ในขณะที่เวลากลางคืนที่มนุษย์ไม่สามารถใช้นาฬิกาแดดได้ ชาวอียิปต์ก็ได้ใช้กลุ่มดาว 36 กลุ่มที่เรียกว่า "ดีแคน" (Decans) แบ่งทรงกลมฟ้าออกเป็น 36 ช่วงด้วยกัน โดยในหนึ่งคืนจะมีดีแคนที่เห็นได้ทั้งหมด 18 กลุ่ม จากที่อีก 18 กลุ่มจะถูกแสงอาทิตย์บดบังในขณะที่อยู่บนฟ้าเวลากลางวัน โดยจากการหมุนของโลกดีแคนเหล่านี้จะเคลื่อนที่ไปเรื่อย ๆ ในแต่ละคืน และดีแคนจะเปลี่ยนไปในแต่ละวัน เดือน ฤดูที่ผ่านไป ปรากฎการณ์นี้ได้ทำให้มนุษย์สามารถใช้การขึ้นของกลุ่มดาวแต่ละกลุ่มเป็นตัวบอกเวลาที่ผ่านไปได้
อย่างไรก็ตาม แม้ว่าการแบ่งทรงกลมฟ้าเป็น 2 ส่วน ทำให้มีดีแคนในช่วงเวลากลางคืน 18 กลุ่ม แต่ในความเป็นจริงแสงของดวงอาทิตย์ในช่วงกำลังตกและขึ้น ทำให้กลุ่มดาวที่ขึ้นจากขอบฟ้ากลุ่มแรกและกลุ่มท้ายยากต่อการสังเกต ชาวอียิปต์ได้กำหนดกลุ่มดาวอย่างละ 3 กลุ่มเป็นตัวแทนของช่วงเวลานี้ นั่นทำให้เหลือกลุ่มดาวทั้งหมด 12 กลุ่มเป็นตัวกำหนดช่วงเวลาที่มืดสนิทของแต่ละคืน หรือก็คือการแบ่งกลางคืนออกเป็น 12 ช่วงนั่นเอง
ตารางดวงดาวจากช่วงปลายราชวงศ์ที่ 11 ของอาณาจักรอิยิปต์โบราณ - ภาพโดย Einsamer Schütze
แม้ว่าการแบ่งช่วงเวลาในแต่ละวันและแต่ละคืนอย่างคร่าว ๆ ของชาวอียิปต์โบราณ จะไม่สามารถบอกเวลาที่เที่ยงตรงหรือสร้างระบบที่แม่นยำสูง เช่นปัญหาจากการที่ดวงอาทิตย์ในแต่ละวันขึ้นและตกไม่เท่ากัน หรือการนับการขึ้นของดีแคนที่ถูกรบกวนด้วยแสงอาทิตย์ แต่จุดเริ่มต้นแบ่งช่วงกลางวันและกลางคืนนี้ก็ได้วางรากฐานระบบ 24 ชั่วโมง 1 วันแก่โลกมาจนถึงทุกวันนี้
ฟังรายการได้ทาง
