ชนชาติจาม หรือจามปา ผู้มีภูมิปัญญาสร้างสรรค์งานประติมากรรมอันล้ำลึกเช่นนี้ เป็นใคร หรือมีความเกี่ยวดองเป็นเครือญาติกับชนชาติใดในภูมิภาคอุษาคเนย์ – อาเซียนหรือไม่ ที่สำคัญคือแล้วเหตุใด ชนชาตินี้จึงไม่มีประเทศของตนเอง กลับกลายเป็นชนชาติส่วนน้อยกลุ่มหนึ่งในเขตภาคกลางถึงภาคใต้ของประเทศเวียดนามปัจจุบัน?
.
ภาพลักษณ์แรกอันเด่นชัดของชนชาติจามในความทรงจำของผม คือภาพแกะสลักหินที่ระเบียงปราสาทบายน ณ ศูนย์กลางอาณาจักรยโศธรปุระ หรือเมืองพระนครหลวง (นครธม) เล่าเรื่องยุทธนาวีที่ทะเลสาบเขมร ระหว่างกองทัพจามกับกองทัพของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 วีรกษัตริย์ของชาวเขมร เมื่อราว 800 ปีก่อน ภาพจำหลักชุดนี้ชัดเจนขนาดเห็นเค้าโครงใบหน้าและรูปร่าง ตลอดจนเครื่องแต่งกายและอาวุธของนักรบจามเต็มอัตราศึก ทำให้ประจักษ์ว่าทหารจามมีโครงสร้างทางสรีระใหญ่และบึกบึนกว่าทหารเขมร จมูกโด่งคล้ายฝรั่ง บางคนไว้หนวดและเครา สวมหมวกรบเป็นรูปดอกบัวคว่ำ ชุดนักรบก็ละม้ายไปทางกองทหารของพระเจ้าอเล็กซานเดอร์ ในขณะที่ทหารเขมรในยุคที่ยิ่งใหญ่มากคือยุคมหาราชชัยวรมัน ยังนุ่งผ้าถกเขมร เปลือยท่อนบน และมีเครื่องรางของขลังประดับกายแบบบ้าน ๆ
.
ทีละเรื่อง ทีละภาพ สารคดีจากบันทึกการเดินทางในภูมิภาคอาเซียนของ ธีรภาพ โลหิตกุล ตอนนี้จะพาไปรู้จักกับ ชาวจามปา ผู้มีภูมิปัญญาสร้างสรรค์งานผ้าไหม จนโงดังถึงระดับโลก
.
ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้
