คนที่มีความเชื่อมั่นในตัวเอง หรือรู้สึกว่าตัวเองดี โดยมีประสบการณ์การใช้ชีวิตที่ผ่านมาเป็นปัจจัย แต่การเชื่อมั่นในตัวเอง การเห็นคุณค่าในตัวเอง หลงตัวเอง อาจอยู่ในไม้บรรทัดเดียวกัน แต่ระดับอาจไม่เท่ากัน

โรคบุคลิกภาพผิดปกติแบบหลงตัวเอง (Narcissistic Personality Disorder: NPD) หรือเรียกสั้น ๆ ว่า โรคหลงตัวเอง เป็นโรคที่ถูกระบุในทางจิตเวชศาสตร์ โดยคนที่เป็นโรคนี้จะมีความรู้สึกว่า

1. ตนเองยิ่งใหญ่ ในขณะที่คนอื่นเป็นเพียงเศษเสี้ยวเล็ก ๆ เท่านั้น

2. ต้องการการถูกยอมรับ และคำชมจากคนอื่นเสมอ

3. ต้องการเป็นจุดสนใจหรือ Spotlight เท่านั้น ใครจะมาแย่งซีนหรือเด่นกว่าไม่ได้

4. ชอบเอาชนะ แพ้ใครไม่ได้ หากใครชนะจะรู้สึกไม่ชอบใจเลย

5. ความคิดหรือแนวคิดของตนเองต้อง "ถูกต้องเสมอ"

6. เป็นจุดศูนย์กลางของทุกสิ่งทุกอย่าง

7. มักคิดว่าคนอื่นต้องอิจฉาตัวเองอยู่เสมอ

8. มักปฏิเสธรับความผิดพลาด (โทษคนอื่น)

9. มักจะพูดโยนความผิด (Gaslighting) ให้คนอื่น

คนที่ถูก Gaslighting จะถูกทำลายความเชื่อมั่นในตัวเอง กลายเป็นคนที่ต้องคอยเอาอกเอาใจหรือทำให้คน ๆ นั้นถูกใจอยู่เรื่อย ๆ ซึ่งมีลักษณะคล้ายกับการเป็นทาสรับใช้นาย ซึ่งเกิดขึ้นได้ทั้งสถานะแฟน เพื่อน หรือแม้แต่เจ้านายกับลูกน้อง

สิ่งที่เกิดขึ้นกับคน ๆ หนึ่งที่เป็นโรคนี้ สามารถย้อนกลับไปในระดับครอบครัวและสังคมที่เจริญเติบโตได้ เช่น เป็นลูกที่ถูกชื่นชมอวยยศอยู่บ่อย ๆ หลงระเริงในคำชมจนเสียผู้เสียคน หรือ อยู่ในครอบครัวที่พ่อแม่มักลดทอนคุณค่าและไม่เคยถูกชื่นชม จนมีความเจ็บปวดบางอย่าง ทำให้ต้องสร้างเกราะป้องกันเพื่อไม่ให้ใครมาลดทอนคุณค่านั้นได้

สำหรับคนที่มีพฤติกรรมถึงขั้นเป็นโรค จะไม่ยอมรับคำวิจารณ์ใด ๆ จากคนอื่นและปฏิเสธการรับรู้ความจริงว่าตนเองมีข้อบกพร่อง ไม่คิดว่าตนเองคือคนที่มีปัญหา คนอื่นต่างหากที่มีปัญหาหรือผิดปกติ และที่สำคัญคนเหล่านี้จะไม่เข้าหานักจิตวิทยาเด็ดขาด

ความแตกต่างระหว่าง Narcissistic Personality Disorder กับ Perfectionist
Narcissistic Personality Disorder กับ Perfectionist เป็นคนละกลุ่มกัน แม้ Perfectionist เป็นคนเจ้าระเบียบ ทุกอย่างต้องเป๊ะสมบูรณ์แบบ เพราะนี่คือสิ่งที่คนเก่งทำกัน แต่มีความกลัวว่าเรื่องที่ทำอาจยังไม่ดีพอหรือกลัวถูกตำหนิ ทุกอย่างจึงต้องดีที่สุด ไม่ได้มีความสุขด้วยการเสพความสนุกจากความสมบูรณ์แบบเหมือนกับ Narcissistic Personality Disorder

หากต้องเจอหรือต้องอยู่กับคนเป็นโรคนี้ทำอย่างไร?

1. เป็นผู้สังเกตการณ์ที่ดี และปรับตัวให้เข้ากับสถานการณ์นั้น

2. อย่าตำหนิว่าตัวเองดีไม่พอ ไร้ค่า หรือด้อยค่าซ้ำจากการกระทำของคน ๆ นั้น

3. หลบเลี่ยงหรือย้ายออกจากสถานการณ์นั้นทันที

4. ระวังการถูกปั่นด้วยการตั้งสติ มีความเชื่อมั่นและถ่อมตัวในตัวเอง

ข้อมูล : ดร.สุววุฒิ วงศ์ทางสวัสดิ์ นักจิตวิทยาการปรึกษา
เรียบเรียง : เชาว์วรรธณ์ พยัฆพันธ์

ฟังรายการได้ทาง